In de gerechtelijke wereld is een duidelijke zorg voor de vertaalkwaliteit aanwezig. De kwaliteit van vertaling wordt daar verbonden aan de garantie op een eerlijk procesverloop. Daarmee wordt de vraag geboren wanneer precies een kwalitatief niet hoogstaande vertaling de rechten van verdediging zou kunnen aantasten.
Een erg mooie illustratie vormt de uitspraak van de politierechtbank van Dordrecht op 3 augustus 2010 in een wel zeer merkwaardige zaak (parketnummer 11/710702-10).
Een Russische vrachtwagenchauffeur is sinds twee dagen in Nederland wanneer hem een caféruzie ten laste wordt gelegd. De Russische verdachte is enkel Russischtalig. Bij het politieverhoor geniet hij de bijstand van een tolk. De oproep voor de politierechter is echter alleen in het Nederlands gesteld. Doch, in het dossier bevindt zich – eureka! – een spoor van Google Translate…
De zinnen ‘U moet op 3 augustus 2010 voorkomen bij de rechter voor wat er vandaag gebeurt [sic] is. staat ook in de stukken die u zojuist gekregen heeft. u mag hier weg.’ werden door twee politie-ambtenaren door middel van Google Translate vanuit het Nederlands in het Russisch vertaald. Volgens de betrokken politiemensen maakte de Russische verdachte duidelijk ‘dat hij het begreep’. De Rus verschijnt echter niet voor de rechter. Daarom verzoekt de politierechter de aanwezige tolk om het Russische Google-resultaat terug te vertalen in het Nederlands. De tolk preciseert dat de Google-tekst wel Russisch is, maar dat er een en ander schort aan de zinsbouw. Er staat: ‘u moet zijn 3 augustus 2010 voorkomen [in de betekenis van ‘(ver)hinderen’] de rechtbanken daarvoor voor wat vandaag gebeuren [dat wil zeggen: een gedeelte van dit werkwoord staat er]. dat zijn stukjes [in de betekenis als bij stukjes kaas of eventueel stukjes tekst, in elk geval niet ‘stukken’ in de betekenis van ‘documenten’] die u zopas meegenomen [of: gekregen] hem. U mag hier [‘weg’ staat er niet].’
Nu deze in het Nederlands terugvertaalde Russische zinnen voorliggen, vraagt de politierechter aan de tolk of een gewone Rus die dit leest daaruit zou kunnen afleiden dat hij op 3 augustus 2010 in een rechtbank moet zijn. De tolk antwoordt terecht dat er wel een datum in de tekst staat en dat er wel over rechtbanken wordt gesproken, maar dat er geen ‘vóórkomen’ in de betekenis van ‘verschijnen’ staat, maar ‘voorkómen’ in de betekenis van ‘(ver)hinderen’. Volgens de tolk zou een gewone Rus uit de tekst dus veeleer opmaken dat de rechter op 3 augustus 2010 verhinderd is.
De verdachte heeft wel een document in handen gekregen, maar dit is in een taal geschreven die hij niet begrijpt. Uit de onprofessionele Google-vertaling valt niet op te maken waarover het gaat. Er is dus eigenlijk geen sprake geweest van een kwalitatieve mededeling. Daarom verklaart de politierechter de oproep nietig.
Uiteraard schetter ik categoriek ‘neen!’ tegen uitsluitend werken met Google Translate in de gerechtelijke omgeving. Maar aangezien de politie-ambtenaren kennelijk beslist wilden goochelen, betreur ik dat ze het op een argeloze manier hebben gedaan. Ik weet niet of er een goede manier bestaat. Maar als ik in een privé-omgeving mijn toevlucht tot een vertaalprogramma neem houd ik voor mezelf wel stellig de volgende regeltjes aan:
De zevende editie van het Nationaal Vertaalcongres 2017 vindt op vrijdag 2 juni plaats in Amersfoort. Het congres zal zich buigen over de vraag ‘Hoe meet je de kwaliteit van een vertaling?’ Ik vind het prettig om te lezen dat ook de volgende precieze vraag aan bod zal komen: ‘Hoe beoordeelt de rechter de kwaliteit van een vertaling?’ En er zal ook nieuws gebracht worden over ‘een voor Nederland unieke rechtszaak’... Misschien komt de Russische Google-roulette wel voor, om ze in de toekomst juist te kunnen voorkomen…
Isabelle Bambust (Isabelle.Bambust@UGent.be) is verbonden aan de rechtsfaculteit van de Universiteit Gent. Zij doet onderzoek rond taal en recht.