Vorige week verbleef ik van donderdag tot en met zondag in een chic hotel in Den Haag. Ik was daar tegelijk met zes andere jonge vertalers, vier jonge auteurs, een aantal beroemde zangers en complete popbandjes, en een kleine tien schrijvers van naam. Al die mensen waren daar voor het festival Crossing Border, dat van 13 tot en met 16 november plaatsvond in de Koninklijke Schouwburg, het Nationaal Toneel Gebouw en een spiegeltent op het Korte Voorhout.
Deftige locaties, maar het festival zelf is allesbehalve deftig of stijf, zo stel ik vrijdag op de eerste echte festivalavond opnieuw vast. Opnieuw, want vorig jaar was ik er als gewone bezoeker en toen viel het me ook al op. Crossing Border heet niet alleen zo omdat het internationaal is, maar ook omdat het de grenzen tussen muziek en literatuur wil laten vervagen. In de vele zalen en zaaltjes wisselen popconcerten, lezingen en interviews met schrijvers elkaar in hoog tempo af en die afwisseling, plus het feit dat in- en uitlopen op alle locaties is toegestaan, zorgt voor een constante stroom prettig gemêleerd publiek in de wandelgangen. Concertgangers proberen een stukje van het interview met Paolo Giordano mee te pikken – wat niet lukt, want zijn zaaltje zit afgeladen vol – en als er even niks literairs op het programma staat nemen boekennerds snel een kijkje bij het keiharde optreden van Tom Barman en zijn Magnus-project, of bij de gitaren, het wasbord en de viool van de energieke folkband The Felice Brothers.
Zelf voel ik me vrijdagavond als, ja, als een kind in een snoepwinkel, zoals ze dat zeggen, hoewel ik tussen de liedjes door geplaagd word door herhaalde aanvallen van fear of missing out, zoals ze dat noemen. Omdat ik violist ben, móét ik nog een tweede liedje horen van Beginners, want daarin spelen maar liefst twee jazzviolistes, maar als ik wil blijven voor een derde en vierde nummer, dreigt het hele interview met Michaïl Sjisjkin aan mijn neus voorbij te gaan. Ik kan Akhil Sharma niet zien als ik Iron & Wine wil horen, en die laatste moet ik halverwege verlaten om The Felice Brothers niet te missen.
Bregje Hofstede en Alice Paul tijdens de presentatie
Mijn keuzestress wordt gelukkig verlicht door het excellente gezelschap waarin ik vanavond verkeer. Ik bezoek de voorstellingen namelijk samen met een aantal jonge vertalers en schrijvers, die net als ik meedoen aan The Chronicles. Voor dat project doen vier jonge auteurs uit vier verschillenden landen dagelijks verslag van het festival in de vorm van een column, die nog dezelfde dag door een team jonge vertalers in het Engels en in het Nederlands wordt vertaald. Columns en vertalingen komen meteen online en op de slotavond van Crossing Border vindt de presentatie van het hele project plaats, waarbij de auteurs voorlezen uit eigen werk en vervolgens samen met hun vertalers worden geïnterviewd.
Ik zit dus niet voor niets in dit peperdure hotel op amper veertig minuten reizen van mijn eigen huis; ik ben hier om elke dag binnen drie uur en drie kwartier een column te vertalen van de Mexicaanse schrijfster Laia Jufresa. Laia’s deadline is om halfeen en de mijne om kwart over vier ’s middags. Tegen vijven staat mijn haastklus onverbiddelijk op de website, waar iedereen hem kan zien met het Spaans en het Engels ernaast. ‘Yo estoy casi delirante,’ schrijft Laia en ik vertaal: ‘Ik ben zowat hysterisch,’ wat óók maar al te goed klopt.
Als ik de eerste dag om vijf over half vijf een derde definitieve versie inlever bij festivalmanager Elinor Archer – die wel de liefste en geduldigste festivalmanager moet zijn die er is, want ze beantwoordt mijn irritante mailtjes met nieuwe versies slechts met bemoedigende woorden en smileys – concludeer ik dat op Crossing Border niet alleen de grenzen tussen muziek en literatuur vervagen, maar dat ook die tussen vertalen en simultaan tolken nooit eerder zo poreus waren.
Het festival vliegt voorbij en vier dagen lang geniet ik alle privileges van een rockstar: een luxe hotel, uitbundige festivalavonden, weinig slaap en intensieve repetities, eh, vertaalsessies. Daarnaast heb ik het voorrecht om samen met mijn auteur koffie te drinken in een cafeetje in Den Haag – heel even stel ik me voor dat ik hier zou zitten met de al lang overleden schrijver aan wie ik mijn masterscriptie denk te gaan wijden – en haar alles te kunnen vragen wat ik maar wil. Of dat meetrillende diafragma nou een middenrif is of het vel van een trommel, of ‘een kwetsbare alchemie waarbij muziek tot stand komt’ normaal is in het Spaans en wat precies de functie is van het mooie beeld ‘een stem als een duizendjarige inktvis’.
Of neem het bijzondere privilege om onder het avondeten te mogen luisteren naar de bizarre verhalen van de Oostenrijkse Chronicles-auteur Vea Kaiser, een geboren storyteller van wie het me niet verbaast dat John Irving en Gabriel García Márquez haar favoriete schrijvers zijn, plus een of andere tegenhanger van Thomas Mann, van wie ik de naam alweer vergeten ben. Of het feit dat ik tijdens de zeer geslaagde Chronicles-presentatie het podium mag delen met Vea en Laia, en de twee andere Chronicles-auteurs, die me al evenzeer verrasten. Of, tot slot, het voorrecht om na afloop van het festival en de afterparty om halfvijf in een shoarmatent te belanden voor een laatste kopje thee met Laia en vier medevertalers.
Ja, het waren vier geweldige dagen, besluit ik zondagavond als ik weer thuis ben en moe, geïnspireerd, voldaan en een beetje melancholiek aan de vertaling begin van Laia’s laatste column. Ook deze zit weer perfect in elkaar, vol subtiele grapjes en veel rake details, en aan het eind komen mijn favoriete personages terug: Laia’s innerlijke oma en ruimterobot Philae. Op Youtube luister ik ondertussen Jeff Tweedy terug, een singer-songwriter die ik op het festival heb ontdekt. Ook door mijn computerboxjes klinkt zijn stem nog mooi en zijn gitaar subtiel, maar de betovering van het live optreden ontbreekt. Mijn hotelkamer, die groter was dan mijn eigen huis, mis ik niet, het ligbad en het onberispelijke bureau met de groene onderlegger evenmin. Maar stemmen als duizendjarige octopussen die met hun tentakels live in je nek kietelen mis ik wel, evenals de kwetsbare alchemie waarbij muziek, literatuur en vertalersgeluk voor je ogen vaste vorm aannemen. Crossing Border was dit jaar één groot feest.
Glamour met Vea Kaiser en haar vertaalsters Eleanor Collins en Mara van Duijn