Deze bundel met ‘telefoonverhalen’ verscheen al in 1960 en is in Italië een echte klassieker. Was het een uitdaging om te vertalen met de huidige generatie lezers in gedachten?
Jazeker. De verhalen hebben dan wel een tijdloos karakter en aarden opmerkelijk goed binnen de huidige tijdsgeest, de toegankelijkheid van de vertaling voor de hedendaagse lezers vormde de onderstroom in het vertaalproces. Het was een wikken en wegen, navigeren tussen culturele nuances en stilistische overwegingen, aanboren van de eigen creativiteit, met volgehouden aandacht voor de non-conformistische werkwijze en taalkunsten van Rodari.
Rodari gebruikt bewust een rijke Italiaanse taal die op kinderen én volwassenen is gericht en trekt daarvoor zowat alle (taal)registers open. Door een gevarieerd taalgebruik te stimuleren, draagt hij bij tot de creatieve taalontwikkeling bij kinderen, maar ook tot hun algehele ontplooiing. Kinderen onderschatten is het laatste wat Rodari wilde.
Deze veelgelaagde klassieker vertalen, was zoeken naar een goede balans tussen een zo getrouw mogelijke vertaling van de brontekst en passende verschuivingen en creatieve ingrepen, naar de geest van Rodari en altijd met de hedendaagse lezers voor ogen.
De verhalen zijn geïllustreerd door Gerda Dendooven. Hebben jullie nauw samengewerkt voor dit project?
De naam Gerda Dendooven hoefde nog maar te vallen, of er ging een vlammetje branden. Ik kende uiteraard Gerda’s werk en voelde meteen dat zij de wereld van Rodari tot leven kon wekken op een manier die deze literaire grootmeester als gegoten zou zitten. Gerda las het manuscript en was meteen enthousiast. Een week later zat ik samen met de uitgever bij Gerda thuis. Dat we niet ver van elkaar wonen, was extra praktisch. We wisselden informatie, bedenkingen en boeken uit.
Ik bood Gerda een initiële inkijk in wie Rodari was, zijn betekenis voor de Italiaanse literatuur, zijn werkwijze en strategieën. Gerda putte inspiratie uit haar rijke bagage en gedreven opzoekingswerk en het duurde niet lang of het gebeurde: op organische wijze sloop het fantasierijke universum van Rodari in de creatieve geest van Gerda en omgekeerd. Een fijne samenwerking en verstandhouding, met schitterende illustraties waar ook Rodari van had gesmuld!
Welk verhaal springt er voor u uit?
Dat is een moeilijke! De bundel bestaat uit zeventig verhalen, stuk voor stuk creatieve pareltjes die getuigen van een uitzonderlijke verbeeldingszin en taalvirtuositeit, die universele thema’s, vernieuwende pedagogische inzichten en generaties verbinden. Elk verhaal staat als een huis. Geen woord is overbodig en staat in functie van het effect dat Rodari beoogt. De speelse gevatheid, de taalcreaties, het schijnbaar minimalisme, de inhoudelijke gelaagdheid… Kiezen is verliezen.
Ik hou enorm van de manier waarop Rodari kleinmenselijke pedanterieën en onzinnigheden op bijna burleske wijze ‘ontmaskert’. Dan denk ik aan 'De neus van de koning', 'De klokkenoorlog', 'Het Land met een Hoek Af'. Ontroering brengt me bij verhalen als 'De man die het Colosseum wilde stelen', 'De oude tante Ada' of 'De metselaar uit Valtellina'. Als vertaler genoot ik van 'De astronomische keuken' en 'Het proces tegen de zoon'. Maar als ik moet kiezen, dan vind je me 'Op het strand van Ostia'.
Inge Piryns is genomineerd voor de Filter Vertaalprijs kinder- en jeugdboeken 2024 met haar vertaling De muis die katten at van de Italiaanse auteur Gianni Rodari. Alle interviews met de genomineerde vertalers worden verzameld op de website van het ILFU (Internationaal Literatuur Festival Utrecht). De prijzen worden uitgereikt tijdens het ILFU-festival, op 1 oktober.