Dit is het prozadebuut van Pauline Peyrade, die ervoor met name toneelteksten schreef. Is deze achtergrond terug te lezen in deze novelle en hoe is het om dat te vertalen?
Pauline Peyrade debuteert inderdaad met proza bij Minuit (de uitgeverij met de hagelwitte boekjes met een ragdun blauw kadertje) na een paar goed ontvangen en bekroonde toneelteksten.
En hoewel je het bij het lezen niet meteen merkt, speelt het verhaal zich grotendeels af in een besloten ruimte: het appartement waar het zevenjarige meisje Elsa met haar moeder woont, en later haar eigen appartementje. Hoewel er ook een paar taferelen buiten de deur zijn, op school, op de markt, in het huis van haar oma. Verder staan er een aantal losse dialoogjes op tussenpagina’s, waarin haar moeder haar steeds liefde probeert te ontfutselen. Dat zijn eigenlijk een soort micro-toneelstukjes.
Maar het boek is vooral heel visueel. Dat is ook wat me aanvankelijk zo aansprak. De minutieuze beschrijvingen doen wel denken aan toneelteksten, waarin het decor en de voorwerpen worden beschreven zodat men het goed voor zich ziet. Peyrade laat de voorwerpen en handelingen echt voor zichzelf spreken, inderdaad een beetje zoals je naar een toneelstuk kijkt. Gek genoeg is er wel best weinig dialoog, wat dan weer níet aan toneel doet denken. In Frankrijk is het boek wel een ‘tragédie en prose’ in twee akten genoemd.
Kunt u iets meer vertellen over de keuze om de Franse titel L’Âge de détruire naar het Engels te vertalen in plaats van naar het Nederlands?
In het Frans luidt de titel L’Âge de détruire, het was lastig daar een aansprekende, letterlijk vertaalde titel te maken. Dat komt voornamelijk door de dubbelzinnigheid van ‘âge’, dat betekent zowel ‘leeftijd’ als ‘tijdperk’, en betekenissen zijn ook bedoeld. Daarnaast klinkt het gauw bombastisch in het Nederlands, die grote woorden: ‘tijdperk van vernietigen’ of ‘vernietiging’. Of ‘tijd van afbraak’, maar dat is zó algemeen dat het ook niets zegt, het klinkt heel afstandelijk.
Ik heb voor het Engels gekozen omdat het een citaat van Virginia Woolf is. Het is een samengebalde versie van het motto van Peyrades boek, uit A Writer’s Diary: ‘The age of understanding: the age of destroying — and so on.’ Naar mijn idee klinkt dit het meest overtuigend in de oorspronkelijke taal, en het is voor iedere Nederlandse lezer begrijpelijk. Het is meteen een soort hommage aan Virginia Woolf.
Wat was de grootste uitdaging tijdens het vertalen van deze roman?
Het leuke van vertalen is – net als bij acteren, stel ik me voor – dat ieder boek, iedere stijl weer een heel andere aanpak vraagt. Als een boek me ligt, ‘tune’ ik daar meestal vrij intuïtief op in, om het maar eens met een anglicisme te zeggen. In dit geval is het denk ik de grootste uitdaging de minutieuze, registrerende stijl, zonder psychologische duiding, die in het juryrapport terecht ‘minimalisme’ werd genoemd, recht te doen. Door niet ‘uitleggerig’ te vertalen, maar de ‘droge’ beschrijvingen te laten spreken. Hier ben ik denk ik ook wel in getraind geraakt door het vertalen van Marguerite Duras, die heel straight en staccato durft te schrijven.
Ik vertaal het liefst boeken met een eigenzinnige stijl. Het gaat me er dan vooral om al het ‘beeld en geluid’ goed te laten overkomen in de vertaling: het ritme van de zinnen, klankwerking van woorden en de visuele precisie van het origineel.
Mijn vragen aan de auteur, die ik in Parijs heb ontmoet, gingen dan ook vooral over details van voorwerpen, ‘hoe moet ik me dat kastje voorstellen?’ en zo. Schrijvers denken vaak dat je als vertaler duiding van ze nodig hebt, maar het gaat meestal gewoon om hele aardse zaken. Als alle details kloppen, komt het met de duiding ook wel goed.
Kiki Coumans is genomineerd voor de Filter Vertaalprijs 2024 met haar vertaling The age of destroying van de Franse auteur Pauline Peyrade. Alle interviews met de genomineerde vertalers worden verzameld op de website van het ILFU (Internationaal Literatuur Festival Utrecht). De prijzen worden uitgereikt tijdens het ILFU-festival, op 1 oktober.