‘Das Hier und Jetzt des Originals macht seine Echtheit aus.’
Walter Benjamin, Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit
‘Wat is vertaling?’ Het antwoord op die vraag hangt mogelijk af van de positie die een vertaling inneemt ten opzichte van de originele tekst als literair kunstwerk. Behoort een vertaling van een literaire tekst tot het domein van de kunst of niet? Anders gevat: als het origineel een literair kunstwerk is, is de vertaling daarvan dan ook een kunstwerk?
Beide vragen – ‘Wat is vertaling?’ en ‘Is een vertaling een kunstwerk?’ – zullen een zekere irritatie opwekken. Voor velen is de wezensvraag, de wat-vraag, een overbodige vraag, omdat ex evidentia toch duidelijk is wat (een) vertaling is. Vertalingen bestaan en die empirische vaststelling is voldoende. De wezensvraag wil echter een antwoord dat verder gaat dan de evidente vaststelling, ze wil, in klassieke termen gesteld, de ‘substantia’ en de ‘accidentia’ benoemen. De vertaalwetenschap, voor zover ze zichzelf als een empirische wetenschap ziet, stelt de wezensvraag niet langer omdat het antwoord op de wat-vraag in de historische antwoorden die ze gekregen heeft veelal uitdraait op een inhoudelijke vastlegging van het fenomeen vertaling. Die vastlegging wordt (vaak terecht) als een normatieve beperking ervaren. Wie bijvoorbeeld een vertaling definieert als een min of meer equivalente weergave van een originele tekst in een andere taal, beperkt de omtrek van het begrip vertaling. De descriptieve vertaalwetenschap vermijdt daarom elke inhoudelijke vastlegging van het fenomeen en beschouwt als vertaling alles wat vertaling genoemd wordt. Het noemen van vertaling (door vertalers, uitgevers, schrijvers) vervangt de inhoudelijke definitie ervan. De vertaalwetenschap heeft met deze definitie ook geen enkele inhoudelijke ambitie, maar heeft die in eerste instantie nodig om haar eigen onderzoeksobject (vertalen en vertalingen) af te bakenen. Maar het noemen van vertaling impliceert een soort speech act van de kant van de subjecten die rond een vertaling cirkelen: de wetenschapper beschouwt als vertaling (en dus als legitiem onderzoeksobject) alles wat vertalers, uitgevers, schrijvers … als vertaling beschouwen. Onze vraag is echter of vertaling aan de hand van de wezenlijke eigenschappen van het object zelf gedefinieerd kan worden. Bezit een vertaling eigenschappen waardoor ze tot de kunst gerekend mag worden, of juist niet?