Ruim tien jaar geleden dacht een zangamateur die Schuberts Winterreise in het Engels wilde gaan uitvoeren, dat ik daarvoor de aangewezen vertaler zou zijn. Dat ik zijn verzoek serieus nam toont niet alleen aan dat vleiende woorden mij niet onberoerd laten, maar ook dat enige roekeloosheid mij niet vreemd is. De kans op falen is voor mij meestal geen probleem en als we geen risico’s nemen, kan het peterprinciple nooit in werking treden, maar in dit geval waren er behoorlijk veel tekenen aan de wand: ik kan niet zingen, ik ben niet muzikaal en ik wist hoegenaamd niets van Schubert in het algemeen en deze liederencyclus in het bijzonder. Hoe zou ik zo’n meesterwerk in godsnaam recht kunnen doen? Het zij gezegd dat ik me wel hardop heb afgevraagd of er een nieuwe vertaling nodig was. En die twijfels brachten me weer bij discussies of een zangvertaling gewoon niet sowieso een slecht idee was.
Wanneer betekenis en klank zo perfect zijn verweven en elke klinker en medeklinker precies op zijn plaats valt, kan zelfs de beste vertaling toch alleen maar een povere imitatie zijn? Aan de andere kant zijn de liederen, het verhaal en de typering niet abstract en ervaart de luisteraar die Duits spreekt dit muziekstuk heel anders. Een voor de hand liggende oplossing is een prozavertaling of een parafrase van de gedichten ter beschikking stellen zodat luisteraars die het Duits niet begrijpen een programma, boventitels of een cd-boekje kunnen lezen terwijl ze op de muziek en haar emotionele weerslag letten. Het is alleen de vraag of liedteksten lezen wel zo fijn is, want het kan iets toevoegen, maar ook juist storend werken. En al deze overwegingen vooronderstellen dat de zanger niet alleen maar technisch bekwaam is in het Duits, maar de taal ook diep genoeg doorvoelt en begrijpt om alle subtiliteiten en de emotionele intensiteit gestand te doen. Toen ik meer te weten kwam over hoe ingewikkeld deze kwesties waren, was ik des te blijer dat ik pas was gevraagd om mee te doen toen het besluit tot vertalen al was gevallen.