Het profielwerkstuk. Een afsluiting van vier, vijf of zes jaar middelbare school, waar ik en mijn mede-vwo’ers tachtig hele uren aan behoorden te besteden. Maar waar sommige leerlingen voor hun scriptie de uurtjes bij elkaar sprokkelden, heeft mijn bijgehouden logboek net, maar dan ook nét, niet de honderdvijftig uur aangetikt. Ik heb me namelijk beziggehouden met de extreemste vorm van ‘het is nooit af’: de letteren. Van september vorig jaar tot afgelopen februari is mijn ‘vrije’ tijd gewijd geweest aan het zo goed mogelijk vertalen, toelichten, analyseren, bespreken en van context voorzien van het Latijnse verhaal Amor en Psyche van Apuleius.
Nu vraagt een kritische lezer zich misschien af waarom er behoefte zou zijn aan een nieuwe vertaling, en nog wel van de hand van een middelbareschoolleerling. Dit jaar nog is de herziene versie uitgekomen van Vincent Huninks vertaling van de Metamorfosen (De Gouden Ezel), het boek waar Amor en Psyche deel van uitmaakt. Het antwoord op die vraag begint bij de menigte eindexamenleerlingen die alle bestaande vertalingen, net als elk ander boek in het algemeen, het liefst gewoon níet willen lezen. De vertaling die ik heb gemaakt – die weliswaar niet op grote schaal uitgegeven is en het publiek dus niet werkelijk bereikt heeft – is dan ook gericht op een nieuw publiek, dat niet bestaat uit volleerde classici, maar uit middelbareschoolleerlingen zoals ikzelf, die zich soms niet eens door een kwart van de verplichte Nederlandse literatuur weten te lezen. Voor deze leerlingen heb ik Amor en Psyche vertaald: opfleurend, slinks uitleggend en zinnen vierendelend, zodat ook iemand die niet zijn hele leven aan de klassieken heeft gewijd toch echte Latijnse literatuur kan lezen, begrijpen en niet eens verschrikkelijk vinden. Er staan zelfs plaatjes in!
Want laten we eerlijk zijn: de gemiddelde middelbareschoolvertaling uit het Latijn is allesbehalve goede lectuur. Zelfs vertalingen die als correct gezien worden: ellenlange, onhandige zinnen vol (punt)komma’s, archaïsche woorden en bijzinnen bij bosjes (het lijkt mijn eigen schrijfstijl wel!). Hoe meer ik door de jaren heen kennismaakte met het Latijn, hoe meer die letterlijke vertalingen mij verdriet gingen doen. Na vijfenhalf jaar smachtte ik er dan ook naar om iets te maken wat die zinnen, die weliswaar in het Latijn ellenlang waren en vol bijzinnen zaten, recht zou doen.
Een terugblik op mijn allereerste poging tot literair vertalen.