Een indicator voor de relatieve positie van vrouwen en mannen in het Nederlandstalige veld van literair vertalen is de relatie tussen de genderverdeling van laureaten van vertaalprijzen en de genderverdeling in het veld überhaupt. In deze bijdrage zal ik proberen daar in kort bestek zicht op te geven.
Hoe de genderverdeling in het veld in zijn geheel is, valt niet makkelijk vast te stellen, omdat het om te beginnen al ingewikkeld is om te definiëren wat überhaupt onder een literair vertaler kan worden verstaan. Niettemin zijn er bronnen die ons wel een beetje verder kunnen helpen, al zijn ze aan de oude kant en ook enigszins wankel. In enquêtes gehouden in 2008 en 20141 komt naar voren dat 60 tot 70% van de geënquêteerde vertalers vrouw was. Nu kan niet zonder meer worden aangetoond dat de respondenten van die enquêtes representatief zijn voor het veld als geheel. Een particuliere navraag uit 2019 naar de genderverdeling onder de leden van de Werkgroep Vertalers van de Auteursbond2 geeft aan dat van de 349 aangesloten leden op dat moment 68% vrouw was en dus 32% man. Het is natuurlijk de vraag hoe waarschijnlijk het is dat vrouwen eerder geneigd zijn aan enquêtes over hun beroepsgroep deel te nemen of lid te worden van een vakvereniging, maar het is vermoedelijk wel gerechtvaardigd aan te nemen dat minimaal 60% van de literair vertalers in het Nederlandstalige veld een vrouw is en vrouwen dus een meerderheid vormen. Daarmee hebben we in elk geval een referentiepunt om de genderverdeling bij de vertaalprijzen tegen af te zetten.
Qua criteria van toekenning is het welvoorziene prijsaanbod in het Nederlandstalige veld van literair vertalen redelijk divers3: er zijn oeuvreprijzen en prijzen voor afzonderlijke werken, er zijn algemene vertaalprijzen en prijzen voor afzonderlijke taalgebieden wat betreft de brontekst en er zijn prijzen die jaarlijks worden toegekend en prijzen die elke twee of drie jaar een laureaat bekronen. Er zijn ook prijzen die voor het vertalen uit en in het Nederlands gelden en prijzen die zich uitsluitend richten op het vertalen in het Nederlands. Hier zal alleen gekeken worden naar de prijzen voor vertaling in het Nederlands, omdat we een beeld willen krijgen van de genderverhoudingen in het veld waar vertalers en vertaalsters Nederlands functioneren.