Moet je mensen echt nog overtuigen van het nut van archiefmateriaal bij het bestuderen van literair vertalen? Wat mij betreft zou dit vergelijkbaar zijn met het propageren van het dragen van veiligheidsgordels. Het spreekt zo vanzelf dat persoonlijke en institutionele archieven interessant materiaal kunnen bevatten dat het overbodig lijkt daar nog veel zendingswerk voor te verrichten. Maar toch.
Er zijn namelijk nog steeds mensen die zich afvragen wat vertalers eigenlijk doen. Waarom zouden we dus hun archieven moeten bewaren? Mocht je als argeloos maar geïnteresseerd burger op de universele vraagbaak Wikipedia te weten willen komen wat een vertaler eigenlijk doet, dan word je met het uiterst dunne lemma1 niet veel wijzer, het lemma over specifiek de literair vertaler is al even minimaal.2 De daar genoemde lijst van 33 ‘Bekende literair vertalers’ is volstrekt willekeurig, net als de categorie ‘Nederlands vertaler’ met bijna 300 lemma’s. Van de bijna honderd winnaars van de Martinus Nijhoff Vertaalprijs sinds 1955 ontbreekt bijvoorbeeld de helft.3 Van de twintig winnaars van de Filter Vertaalprijs (sinds 2007) hebben er tien een Wikipedia-lemma.4
Of je als vertaler een lemma op Wikipedia krijgt is afhankelijk van het initiatief van iemand om zo’n lemma schrijven (en dat mag volgens de regels van Wikipedia niet de persoon zelf zijn) en ook van de luim van de toevallig verantwoordelijke Wikipedia-‘moderator’. In 2015 wijdde ik onder de titel ‘Niet-encyclopedisch’ voor de website van Filter een column aan een discussie op Wikipedia over een afgekeurd lemma over een literair vertaler.5 Studenten hadden een scriptie geschreven over Wil Boesten, geprezen vertaler van onder anderen Albert Vigoleis Thelen. Ze misten een Wikipedia-lemma over hem en maakten er een. Maar het werd door een moderator verwijderd. Op de discussiepagina meldden zich voor- en tegenstanders van de verwijdering. Vóór verwijderen is iemand die dit vond: ‘Vertalen van werken is ne, omdat je het werk van een andere auteur alleen vertaalt en niet zelf schrijft.’ Dat ne staat voor ‘niet-encyclopedisch’. Dat de vertaler in dit geval ook drie romans schreef is geen argument, want dezelfde voorstander van verwijdering vindt de uitgeverij van die vertaler ‘te klein’ – het was Augustus overigens, tegenwoordig Atlas/Contact. Wil Boesten, vertaler van enkele tientallen boeken, staat nog steeds niet op Wikipedia.