Staat u mij toe de vertegenwoordigers van de Stichting DVA in Stuttgart te danken voor hun uitnodiging om op mijn beurt en op mijn manier een bijdrage te leveren aan de uitreiking van de Prix Franco-Allemand de Traduction 1996. U stemde ermee in dat ik mijn lezing de volgende titel heb gegeven: ‘Het vertalen als uitdaging en als geluksgevoel’.
Inderdaad wil ik mijn bevindingen over de grote moeilijkheden en het kleine geluk van vertalers onder het motto plaatsten van L’épreuve de l’étranger, de titel die de betreurde Antoine Berman gaf aan zijn opmerkelijke essay ‘L’épreuve de l’étranger: culture et traduction dans l’Allemagne romantique’ (De beproeving van het vreemde: cultuur en vertaling in het Duitsland van de romantiek).
Eerst zal ik spreken over de moeilijkheden verbonden met het vertalen als moeilijke weddenschap, een weddenschap die soms onmogelijk is vol te houden. Die moeilijkheden worden nu juist samengevat in het woord ‘épreuve’, ‘beproeving’ in de dubbele betekenis van ‘moeite die iets kost’ en ‘op de proef stellen’. Op de proef gesteld, wordt er gezegd, door een project, een verlangen, ja zelfs, een aandrang: de aandrang om te vertalen.
Om die beproeving nader te onderzoeken stel ik voor ‘De opgave van de vertaler’ uit de titel van Walter Benjamins essay te bezien in het licht van de tweeledige betekenis die Freud aan het woord ‘arbeid’ verleent. In een essay spreekt hij over ‘herinneringsarbeid’ en in een ander over ‘rouwarbeid’. Ook bij een vertaling kan men spreken van een zekere redding en van een zekere acceptatie van het verlies.