Juryrapport Filter Vertaalprijs 2023    

Jury Filter Vertaalprijs 2023
 

Het behoort tot de rituelen om in een juryrapport als dit te weeklagen over de zwaarte van de zojuist volbrachte taak. Wij zouden dat het liefst vermijden, maar het hinderlijke van clichés is natuurlijk dat ze dikwijls iets van waarheid bevatten.

Want inderdaad, ook de jury van de Filter Vertaalprijs 2023 heeft geworsteld – en net als haar voorgangers met een luxeprobleem. Ook zij moest een keuze maken uit een imposante hoeveelheid vertalingen die gedurende het kalenderjaar 2022 in het Nederlands verschenen. In totaal lagen er ruim honderd titels ter beoordeling voor.

Vertalers en uitgevers, onze dank is groot. Wij prijzen ons meer dan gelukkig te wonen in een taalgebied waarin jaarlijks zoveel moois verschijnt.

Conform het statuut dient de Filter Vertaalprijs de ‘meest bijzondere’ vertaling te bekronen – een criterium dat bij wijze van spreken vráágt om bloedvergieten. Wat de een heel bijzonder vindt, nietwaar, vindt de ander heel normaal. Toch zijn we eruit gekomen, zoals u straks zult merken. Maar eerst vatten we samen wat ons zo beviel aan de vijf titels die we eerder dit jaar op de shortlist zetten. In alfabetische volgorde:

• In het vorige decennium vertaalde Anneke Alderlieste De Thibaults en Luitenant-kolonel de Maumort, de vuistdikke romans waarmee de Franse schrijver en Nobelprijswinnaar Roger Martin du Gard faam vergaarde. Aan deze monsterklus voegde ze in 2022 Kijken door een sleutelgat toe, een eigen en door haarzelf geannoteerde keuze uit diens dagboeken. Ook nu weer slaagt Alderlieste erin om de zinnen van Martin du Gard om te zetten in soepel en loepzuiver Nederlands, waarbij de geserreerdheid van het origineel volledig bewaard blijft.

• Geluksvogels heet de weloverwogen en overtuigend onderbouwde keuze van Yond Boeke en Patty Krone uit de verzamelde verhalen van de Italiaanse schrijver en Nobelprijswinnaar Luigi Pirandello. Andermaal bewijst dit vertalersduo niet alleen te beschikken over onuitputtelijk vertaalplezier maar ook over een fenomenaal talent om precies het juiste register te bespelen – bij Pirandello’s verhalen voorwaar geen geringe opgave. Het levert proza op dat het Italiaanse origineel volledig rechtdoet én optimaal tot leven brengt.

• Met Vermogen van de Amerikaans-Argentijnse schrijver Hernan Diaz leggen Harm Damsma en Niek Miedema een zoveelste proeve af van hun bekwaamheid. Ontspannen loodsen ze de Nederlandse lezer door deze complexe roman over een steenrijke speculant, waarin elk van de vier delen een ander perspectief heeft, een ander taalschat, een andere toon. Met bewonderenswaardig vernuft zetten ze deze meerstemmigheid om in het Nederlands – zonder zich te laten verleiden tot vondsterigheid. Een prestatie van de bovenste orde.

• In Ria van Hengel heeft het werk van de Oostenrijkse schrijver Thomas Bernhard zijn gedroomde vertaler gevonden. Diens korte roman Beton kent een eenvoudige plot – man slaagt er niet in een boekproject af te ronden – maar de stijl is intens, met zinnen die zowel compact als uiterst breedvoerig zijn en die boordevol herhaling zitten. De vertaler doet niet alleen volop recht aan deze complexiteit, ze weet bovendien de tragiek en de ironie te behouden die schuilgaan achter Bernhards bomvolle proza. Beton is in alle opzichten een bewijs van vertaalkundig meesterschap.

• Jan H. Mysjkin ten slotte verraste de jury met de tweedelige uitgave De honderd nieuwe nieuwigheden, uit het Middelfrans vertaalde scabreuze verhalen à la Chaucers Canterbury Tales of Boccaccio’s Decamerone. Is die ontsluiting op zichzelf al prijzenswaardig, Mysjkin slaagt er bovendien in deze vijftiende-eeuwse verhalen te vertalen in een proza dat de illusie van authenticiteit behoudt en tegelijk zo toegankelijk is als het origineel destijds moet zijn geweest. Met De honderd nieuwe nieuwigheden heeft Mysjkin met recht een vertaalmonument afgeleverd.

Uiteindelijk koos de jury voor een vertaling die zij in meer dan in één opzicht bijzonder vond, voor een vertaling die veel méér heeft gevraagd dan alleen vakmanschap, voor een vertaling die ongekend stilistisch vernuft vereiste. De Filter Vertaalprijs 2023 gaat naar een vertaling die van de eerste tot de laatste bladzij knispert en  tintelt: Geluksvogels van Luigi Pirandello, vertaald door Yond Boeke en Patty Krone.

De jury van de Filter Vertaalprijs 2023 (€ 10.000) bestond uit Marcel van den Boogert, Elma Drayer, Eline Jongsma, Cees Koster en Maartje Kroonen.