Vertalers worden vaak vergeten, maar nog meer vergeten worden hun emoties. Maar zijn die van belang dan? Soms borrelen ze op in een verloren interview of verzuchten de betrokkenen desgevraagd zelf hoe zwaar het hun allemaal viel of valt. Al ze al eens aandacht krijgen in een bespreking van hun vertaling, worden ook daar de emoties beperkt tot de fysieke prestatie, bijvoorbeeld in de terloopse opmerking dat het een hele inspanning moet zijn geweest. Maar naast al die emoties van belasting en druk spelen tal van andere emoties een rol bij vertalen.
Filter – blijkbaar al die jaren al te rationeel gericht geweest – heeft zelden stilgestaan bij de waaier van emoties die zich telkens weer ontvouwt. We hebben iets goed te maken. Dat inleven bijvoorbeeld. Je verplaatsen in iemand kan nog wel en natuurlijk is je identificeren met een schrijver of een personage een hoogst particuliere zaak. Maar er zijn voorbeelden bekend van vertalers die daarin zeer ver zijn gegaan – een te grote vereenzelviging met een gek is niet zonder risico, een te felle haat zal van invloed zijn op de woordkeus. Noem ons de vertaler die geen emoties toevoegt aan de intellectuele verdieping die het vertalen betekent; inlezen, erbij lezen, je verliezen in details, de details verheerlijken: het kan nuttig zijn maar is niet altijd noodzakelijk en toch kan een mens ervan opbloeien dan wel versomberen. We willen het hebben over bovengenoemde verborgen processen, maar zonder restrictie: ook de emoties tijdens het vertalen zelf willen we boven tafel krijgen. We noemen ergernis, opwinding, woede, verliefdheid, bewondering, afkeer. En wat gaat er door je heen als je moet beginnen aan een klus waar geen beginnen aan is of waar je van bewondering van dichtslaat?
Veel vertalers zijn tal van anderen geweest bij het vertalen en vaker nog: tal van anderen tegelijkertijd. Diverse personages hebben aangeklopt, zich voorgesteld, zich opgedrongen met al hun hebbelijkheden, taaltjes of wijzen van leven en uitdrukken – maar wat moet je ermee? Samenleven of samen leven: eenvoudig is het niet. Het is niet eenvoudig de emoties van de ander op de juiste manier te peilen. We legden een aantal vertalers een lijst voor van emoties waarop kon worden ingetekend. Niet gekozen werden onder meer vertaalverslaving, vertaalmoed en de jalousie de métier. Maar wat overblijft is een intrigerende waaier die de vertaler andere lof toezwaait dan hij gewend is. (TN)