‘Den regten man op de regte plaats’    21-24

Inkijkje in de Nederlandse vertaalgeschiedenis van Esaias Tegnérs Fritiofs saga

Janny Middelbeek-Oortgiesen

Uit de nalatenschap van de moeder van een kennis kwam een boek tevoorschijn waarvan de bewuste kennis dacht dat het wel iets voor mij zou zijn: De Frithiofs-Saga, een ‘opnieuw uit het oorspronkelijk Zweedsch vertaald’ exemplaar van Fritiofs saga uit 1892. Ik veerde op want de oorspronkelijk in 1825 verschenen Fritiofs saga, geschreven door dichter, hoogleraar en bisschop Esaias Tegnér (1782–1846), geldt als hét werk van de Zweedse romantiek.

Het is het levensverhaal van de Viking Fritiof, gebaseerd op de Oudijslandse Friðþjófs saga hins frœkna (De saga van Fritiof de Dappere), waarmee Tegnér aanknoopte bij de voorliefde voor de Noordse mythologie en Oudnoordse motieven die Scandinavische auteurs in het begin van de negentiende eeuw ontwikkelden.

In Tegnérs Fritiofs saga wordt de handeling uit de oude saga gevolgd: Fritiof wordt verliefd op Ingeborg, de mooie dochter van koning Bele, krijgt het aan de stok met haar broer en gaat in ballingschap maar weet na allerlei avonturen, tot in Griekenland aan toe, terug te keren om zijn Ingeborg te huwen.

Tegnér giet het verhaal in 24 gezangen die elk een afgeronde episode vormen en in een eigen, steeds andere versmaat worden verteld. Dat levert een aantrekkelijk en afwisselend epos op, dat Tegnér combineert met een voor zijn tijd moderne psychologie van de protagonist. Fritiof bezit weliswaar de typische kenmerken van de Viking – onverschrokkenheid, vechtlust – maar heeft ook een gevoelige kant; hij kampt met schuldgevoelens en laat een streven naar verzoening zien: het menselijk hart moet zichzelf zien te overwinnen. In feite combineert Tegnér Oudnoordse, klassieke en christelijke elementen, hetgeen samen met de levendige vertelwijze, het round character van Fritiof en de persoonlijke stem van de auteur die doorklinkt, verklaart waarom Fritiofs saga meteen na verschijning zo enorm aansloeg bij de lezers (Sallnäs, Björck & Jörn 1973: 143–145). Dit heldenepos werd namelijk, in de woorden van de auteur zelf, ‘liederlijk populair’ (Tigerstedt 1971: 267), niet alleen in Zweden maar ook ver daarbuiten, met vertalingen in onder andere het Pools, Russisch en Nieuwgrieks als resultaat. Het kan internationaal tot de succesvolste werken van de Scandinavische romantiek worden gerekend (Glauser 2006: 175).

Lees verder in de papieren Filter